مقام پیشین سازمان انرژی اتمی: همکاری با آژانس ادامه یابد | هیچ پروتکل ایمنی در زمان حمله به تاسیسات هسته‌ای نداریم
کارشناس ایمنی هسته‌ای کشور معتقد است که «ایران برای مدیریت برنامه هسته‌ای خود به ویژه از منظر امنیتی ۲ راه دارد؛ تعاملاتش آنقدر جهانی شود که کسی نتواند آن را به چشم دشمن ببیند، یا آنقدر امنیتش ارتقا یابد که هر حمله نظامی را بتواند دفع کند».
به گزارش شهرآرانیوز؛ «ناصر راستخواه» رئیس پیشین مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور تاکید کرد که «ایمنی» و «امنیت» باید در کنار هم دیده شوند، در غیر این صورت تلاش برای فراهم کردن ایمنی در مراکز هسته‌ای به درد نمی‌خورد.
این مقام پیشین سازمان انرژی اتمی اطمینان داد که پروتکل‌های ایمنی هسته‌ای به طور کامل و ۱۰۰ درصد در کشور اجرا می‌شود و از این منظر جای نگرانی نیست.
وی با بیان اینکه «در جنگ ۱۲ روزه و حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران، طرح ملی اورژانس هسته‌ای در کشور اجرا شده است»، افزود: با توجه به وقوع حمله نظامی، تصمیم‌گیری‌ها در رابطه با مدیریت جنگ و حملات به مراکز هسته‌ای به عهده مسئولان نظامی بوده و سازمان انرژی اتمی و دیگر نهادها و ارگان‌ها تابع تصمیمات آنها بودند.
راستخواه به عنوان اولین کارشناس هسته‌ای بعد از حمله نظامی آمریکا و اسرائیل به تاسیسات و مراکز هسته‌ای کشورمان درباره تحولات هسته‌ای پیرامون حمله به این مراکز و مساله ایمنی و امنیت هسته‌ای به سوالات خبرنگاران پاسخ داد.
حملات به ایران باید توسط دنیا محکوم شود
این مقام پیشین سازمان انرژی اتمی درباره رعایت ایمنی هسته‌ای در تاسیسات و مراکز هسته‌ای کشور به ویژه بعد از حملات آمریکا و رژیم صهیونیستی به این تاسیسات، ضمن تسلیت به جامعه هسته‌ای و مردم کشورمان اظهار کرد: از دست دادن متخصصان هسته‌ای و دانشگاهی واقعا جبران‌ناپذیر و جای تاسف دارد. آنچه اتفاق افتاد یک حمله ددمنشانه بود و باید توسط دنیا به لحاظ انسانی، حقوقی و قانونی محکوم شود.
این مقام پیشین سازمان انرژی اتمی تاکید کرد که «اگر بپذیریم که چیزی به نام جامعه جهانی وجود دارد، نباید در برابر این اتفاق ساکت ماند»، گفت: به هرحال جامعه جهانی یا کشورها به طور مستقل، دیر یا زود باید تصمیم بگیرند که در برابر این روند فعلی و زورگویی یک یا دو کشور ساکت می‌مانند یا تعامل جدید جهانی ایجاد خواهد شد.
جامعه جهانی نه جلوی حمله ایستاد، نه آن را محکوم کرد
وی با تاکید بر اینکه «تاسیسات هسته‌ای و مراکز پرتویی برای زمان جنگ طراحی و ساخته نمی‌شوند»، گفت: اولین پروتکل ایمنی برای تاسیسات هسته‌ای این است که اصلا نباید به تاسیسات و مراکز هسته‌ای حمله نظامی صورت گیرد که متاسفانه این اصل مهم با حمله بی‌رحمانه و غیرقانونی آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران رعایت نشد. جامعه جهانی در موضوع حمله آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران که تحت نظارت آژانس بود، خیلی بد عمل کرد. دنیا نه جلوی این اقدام ایستاد و نه آن را محکوم کرد. این بزرگ‌ترین ضعف آنها بود و در این بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم به وظیفه‌اش چه عملی و چه حقوقی، عمل نکرد و انصافا ایران در این خصوص مظلوم واقع شد.
راستخواه در ادامه با بیان اینکه «ایمنی هسته‌ای یعنی مجموعه ملاحظات و اقداماتی که یک تاسیسات هسته‌ای بر اساس آنها طراحی، ساخته و به بهره‌برداری می‌رسد تا در شرایط بهره‌برداری و رخدادهای هسته‌ای ایمن باشد و کارکنان، مردم و محیط زیست آسیب نبینند»، اظهار کرد: این به معنی آن است که اگر رخدادی غیر از عملیات بهره‌برداری هسته‌ای برای یک تاسیسات روی دهد، تاسیسات از کنترل خارج نشود و اگر هم از کنترل خارج شد، آن وضعیت به حادثه منجر نشود و باز اگر حادثه هم رخ داد، بتوان مقابله کرده و از عواقب آن جلوگیری شود.
هیچ پروتکل ایمنی در زمان حمله به تاسیسات هسته‌ای نداریم
وی با اشاره به حوادث هسته‌ای چرنوبیل و فوکوشیما که این نیروگاه‌ها در اثر حادثه از کنترل خارج شد، گفت: در چنین شرایطی ایمنی هسته‌ای یعنی تلاش کنیم با کمک تمهیداتی که از قبل دیده شده است، عواقب حادثه را کنترل کنیم تا از میزان پرتودهی به مردم و محیط زیست کاسته شده و به حداقل برسد. از نظر سطح حوادث ما یک «رخداد هسته‌ای» داریم که ممکن است در آن نشت مواد رادیواکتیو هم داشته باشیم یا نه. این رخدادها مواردی است که در سایت‌ها اتفاق می‌افتد و از زمان طراحی سایت آمادگی لازم برای کنترل چنین شرایطی پیش‌بینی شده است. طبق سطح بندی آژانس، ۷ سطح با درجه‌بندی وخامت وجود دارد که حوادث هسته‌ای در چرنوبیل و فوکوشیما، سطح ۷ رخدادهای هسته‌ای ارزیابی شدند و به جز این دو حادثه، حادثه دیگری در این سطح در دنیا نداشته‌ایم که بخواهد مواد پرتوزا به میزان وسیع به بیرون نشت کند.
این کارشناس مسائل ایمنی هسته‌ای تصریح کرد: اما مساله مهم این است که تاسیسات هسته‌ای هیچ کدام برای شرایط حمله نظامی طراحی و ساخته نمی‌شوند، از این رو ما هیچ پروتکل ایمنی برای این وضعیت نداریم. با بالاترین ملاحظات ایمنی، در نیروگاه بوشهر تمام سطوح ایمنی صرفا برای رخدادها از نظر نقص فنی یا انسانی در نظر گرفته شده یا بر اساس موارد غیرقابل پیش‌بینی طراحی شده است. به عنوان مثال محفظه کروی بتنی نیروگاه با ضخامت تقریبی ۲ متر، برای حوادث جنگی طراحی نشده است بلکه پیش‌بینی شده در بدترین شرایط ممکن یک هواپیمای تجاری بزرگ دچار حادثه شود و در سقوط، به کُره بتنی راکتور برخورد کند. بنابراین حفاظ بتنی طوری طراحی شده که راکتور، توانایی تحمل چنین ضربه‌ای را داشته باشد و به صورت ایمن بتوانیم آن را خاموش کنیم، اما این محفظه ایمنی برای حملات نظامی و موشکی به ویژه با ساخت بمب‌های جدید که می‌تواند ۷ الی ۸ متر بتن را تخریب کند، طراحی نشده است.
معاون پیشین سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این پرسش که «این اصول درباره همه راکتورها صادق است یا فقط در رابطه با راکتورهای قدرت اجرا می‌شود؟» اظهار کرد: خیر. راکتور اراک و دیگر راکتورهای تحقیقاتی اصلا در این سطح طراحی نشده‌اند و چنین پیش‌بینی‌هایی برای آنها در نظر گرفته نشده است.
حمله به مراکز هسته‌ای ایران در سطح ۷ رخدادهای هسته‌ای نبود
راستخواه در پاسخ به اینکه حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران چه سطحی از رخداد هسته‌ای محسوب می‌شود؟ گفت: تا جایی که می‌دانم حمله به تاسیسات هسته‌ای و غنی‌سازی ایران هیچ کدام در سطح ۷ نبوده است. البته در این رابطه اطلاع دقیقی ندارم و نمی‌دانم میزان تخریب چقدر بوده است که بتوانیم سطح را به طور دقیق تعیین کنیم، اما طبق آنچه مسئولان اعلام کردند، تخریب بسیار گسترده است.
رئیس پیشین مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور درباره ایمنی تاسیسات هسته‌ای کشور خاطرنشان کرد: آنچه ما در رابطه با طراحی تاسیسات هسته‌ای در مرکز نظام ایمنی انجام می‌دهیم بر اساس استانداردهای جهانی و بر اساس شرایط «صلح» است و در ارائه پروانه‌ها و مجوزها، پروتکل‌های ایمنی برای زمان جنگ در نظر گرفته نمی‌شوند.
نشت مواد به بیرون از محدوده‌های کنترل شده نداشتیم
وی افزود: طبق بیانیه مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور طی جنگ که خوشبختانه به موقع منتشر شد، تحت این حملات محیط زیست و افراد تحت پرتو قرار نگرفتند و مراکزی که بمباران شدند آسیبی به مردم نرسانده است و نشت مواد به بیرون از محدوده‌های کنترل شده نداشتیم. گزارش‌هایی از بسته شدن مسیر کاشان به قم در طی حملات شاهد بودیم، اما این مساله لزوما به خاطر نشت مواد پرتویی نبود؛ بلکه به این دلیل بود که احتمال می‌دادند گاز Hydrogen fluoride) HF) نشت کرده باشد که ماده رادیواکتیو نیست، اما می‌تواند آسیب‌زا و سمی باشد. اگر به خاطر طراحی‌های اولیه سایت‌ها، نشتی صورت گرفته باشد به احتمال بسیار زیاد نشت رادیواکتیو نمی‌توانست باشد. در عین حال بیانیه مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور بیانگر این بود که شرایط در سایت‌ها به لحاظ ایمنی هسته‌ای تحت کنترل است و مشخص بود که به سرعت نمونه‌برداری و مانیتورینگ کرده‌اند.
وی در رابطه با صدور مجوزهای ایمنی با تاکید بر اینکه «تمام کشورهای دنیا پروانه بهره‌برداری از تاسیسات هسته‌ای خود را خودشان صادر می‌کنند»، گفت: ایران هم مثل کشورهای دیگر به لحاظ استانداردهای ملی و بین‌المللی و نیز رعایت قوانین و مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودش این کار را انجام می‌دهد. نظام ایمنی هسته‌ای ایران توسط آژانس ممیزی شده است که توانایی صدور مجوزهای لازم را به تاسیسات و مراکز هسته‌ای دارد. نیروگاه اتمی بوشهر و دیگر تاسیسات هسته‌ای در کشور به همین صورت مجوز فعالیت و بهره‌برداری گرفتند.
در زمان حمله نظامی، ارگان‌های هسته‌ای تابع تصمیمات نظامی هستند
راستخواه در پاسخ به اینکه «مراکز هسته‌ای در صورت مواجهه با حملات نظامی چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهند؟» اظهار کرد: تمامی مقررات و ملاحظاتی که وجود دارد، برای کار در شرایط عادی است، اما اگر اتفاق غیرعادی روی دهد، مثل جنگ، دیگر خارج از تمامی پیش‌بینی‌ها و ضوابط است. به عبارتی حمله به تاسیسات و مراکز هسته‌ای، خروج از پروتکل‌های ایمنی هسته‌ای بین‌المللی است. در صورت حمله به مراکز هسته‌ای، بلافاصله باید وارد اقدام برای «جلوگیری از عواقب حادثه» شویم. البته به ابعاد حادثه بستگی دارد، اما فرض بر این است که وقتی حمله نظامی می‌شود، بالاترین شرایط امنیتی و ایمنی در نظر گرفته می‌شود.
این مقام پیشین سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این پرسش که «در صورت حمله نظامی به مراکز هسته‌ای، مدیریت صحنه کامل در اختیار و کنترل نیروهای امنیتی و دفاعی قرار می‌گیرد، یعنی چه؟ سازمان انرژی اتمی در این شرایط چه مسئولیتی دارد؟» گفت: تا آنجا که اطلاع دارم، طرح ملی اورژانس هسته‌ای دو بخش «عادی» و «نظامی» دارد. بخش عادی زمانی است که حادثه هسته‌ای و فرایندی و در حین بهره‌برداری روی می‌دهد و در آن صورت سازمان مدیریت بحران کشور و وزیر کشور از طرف رییس‌جمهور مسئول است، اما وقتی حمله نظامی روی دهد، به نظرم، نقش نیروهای نظامی پر رنگ‌تر می‌شود و در این رابطه هم طراحی‌های لازم انجام شده است که جزئیات اقدامات بعضا محرمانه است. در زمان حمله نظامی، سازمان انرژی اتمی و مرکز نظام ایمنی هسته‌ای و دیگر ارگان‌ها تابع تصمیمات نظامی قرار می‌گیرند. کتابچه مخصوصی در این رابطه وجود دارد که شامل دستورالعمل‌ها و وظایف است.
مردم به بیانیه‌های مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور اعتماد کنند
راستخواه با تاکید بر اینکه «به احتمال قوی، طرح ملی اورژانس هسته‌ای طی جنگ ۱۲ روزه اجرا شده است»، درباره هماهنگی میان جامعه پزشکی و وزارت بهداشت و دیگر نهادها برای هماهنگی و اقدام به موقع در قالب طرح ملی اورژانس هسته‌ای اظهار کرد: بله، طبق طرح ملی اورژانس هسته‌ای این تعامل وجود دارد و همه مراکز، بخش‌ها و دستورالعمل‌ها دیده شده است. حتی در این طرح وظیفه صدا و سیما هم مشخص شده است که چگونه اطلاع رسانی کند. در عین حال توصیه من به عنوان یک شهروند عادی در شرایطی مثل آنچه طی جنگ اخیر رخ داد، این است که به بیانیه‌ها و اطلاعیه‌های مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور یا دیگر مراکز معتبر اعتماد کنیم.
این کارشناس ایمنی هسته‌ای درباره روند کار در اورژانس هسته‌ای، تصریح کرد: در مرحله اول در این طرح مسائل داخل سایت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد اگر خارج از سایت آسیب و اثرگذاری باشد به آن می‌پردازیم. طبیعی است در داخل سایت‌ها بهره‌برداران مسئولیت دارند، اما اگر اتفاقات و رخدادهای هسته‌ای به خارج از سایت منتقل شود، در گام اول مسئولان استانی و در سطح بعدی مسئولان کشوری درگیر می‌شوند. در قالب این طرح ارگان‌های مرتبط، آموزش لازم را دیده‌اند. البته در طراحی این طرح از مدارک و همکاری فنی آژانس هم استفاده کرده‌ایم.
وی افزود: حتی قبل از تصویب این طرح، آمادگی‌های لازم در هر سایت دیده شده بود به ویژه در نیروگاه اتمی بوشهر و بعد در اصفهان و دیگر سایت‌ها. ما موضوعی به نام «پاسخ‌گویان اولیه» داریم که شامل تیم‌های هلال احمر، آتش‌نشانی، بهداشت و درمان و نیروی انتظامی است که بلافاصله بعد از حادثه در مسیر اقدام و عمل قرار می‌گیرند. در همین رابطه مانورهای زیادی برگزار شده و باید بگویم آمادگی‌های نسبی خوبی هم وجود دارد.
هنوز هم در شرایط جنگی هستیم
رئیس پیشین مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور در پاسخ به این پرسش که اما مردم و جامعه طی حملات نظامی به مراکز هسته‌ای در یک فضای مبهم و تاریک به لحاظ اطلاع‌رسانی قرار داشتند و در این فضا شایعات بسیاری امنیت روانی مردم را تحت الشعاع قرار داد؟ گفت: شاید بهتر بود که مسئولان اطلاع‌رسانی شفاف داشته باشند. وقتی مردم در مواجهه با چنین حوادثی قرار می‌گیرند و دیدیم که چقدر هم مردم محکم و شجاعانه برخورد کردند، مسئولان هم باید به مردم اعتماد کنند و با آنها شفاف باشند و مواردی که باید بدانند را اطلاع دهند.
راستخواه گفت: معتقدم هنوز هم در شرایط جنگی هستیم ولو اینکه آتش‌بس اعلام شده باشد و همه ارگان‌ها باید هم‌چنان آماده باشند. باید ضعف‌ها را ارزیابی و رفع کنند و مواردی که به حوادثی منجر شده است را اصلاح و بازیابی کنند.
اطلاع رسانی درباره توزیع قرص ید به موقع نبود
وی در پاسخ به اینکه «برخی مسئولان این نگاه را دارند که هرگونه اطلاع‌رسانی به مردم موجب نگرانی بیشتر آنها می‌شود، از این رو سکوت خبری را ترجیح می‌دهند؟» اظهار کرد: اگر خودم را جای رسانه‌ها و افکار عمومی بگذارم، باید بگویم که من هم اگر همسایه راکتور تهران یا دیگر مراکز هسته‌ای بودم، حتما نگران می‌شدم. ممکن است بنده به خاطر شغلم، نسبت به مسائل آگاهی داشته باشم، اما حتی خانواده من هم این آگاهی را نداشتند و نگران بودند. از این رو معتقدم باید در این شرایط اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع داشته باشیم؛ چراکه در این فضا به شدت شایعات دست به دست می‌شود و این موجب ترس بیشتر مردم می‌شود.
این مقام پیشین سازمان انرژی هسته‌ای در ادامه گفت: به عنوان مثال معاون محترم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مصاحبه‌ای مطابق طرح ملی، اعلام کردند که صرفا برای نیروگاه بوشهر و راکتور تحقیقاتی تهران قرص‌های ید در برخی مراکز بهداشتی و محلات توزیع شده است و این مراکز را معرفی کردند تا در صورت نیاز مردم قرص ید را دریافت کنند که بسیار خوب بود، اما مطمئن نیستم که این مصاحبه به موقع بوده و بعد از گسترش نگرانی مردم از توزیع قرص ید انجام شده یا نه. فکر می‌کنم بر اساس طرح ملی، از قبل، باید بروشورهایی برای چگونگی استفاده از قرص ید و کسانی که می‌توانند از آن استفاده کنند یا موارد ایمنی و حفاظتی دیگر و هشدارها چاپ و در مناطق نزدیک به این مراکز منتشر و پخش می‌شد.
راکتور تهران طی جنگ خاموش بود
وی ادامه داد: البته تا جایی که می‌دانم راکتور تهران آسیبی نداشته است و اگر هم اتفاقی می‌افتاد، با توجه به اینکه در ایام جنگ خاموش شد، آسیب‌زا نبوده است.
راستخواه با اشاره به اینکه در شرایط جنگی، مساله امنیت ملی در اولویت قرار می‌گیرد خاطرنشان کرد: شاید مسئولان با توجه به شرایط امنیتی تصمیم گرفتند اصلا اطلاع‌رسانی نکنند. اساسا وقتی محدودیت‌های اینترنتی هم اعمال می‌شود، این مساله محدودیت‌های اطلاع‌رسانی را هم افزایش می‌دهد. گاهی این رفتار منطقی است هر چند خوشایند نباشد.
وی در ادامه با بیان اینکه بین «امنیت» و «ایمنی» تفاوت‌هایی وجود دارد، گفت: در امنیت کمترین اطلاعات را می‌دهیم و در ایمنی بیشترین و شفاف‌ترین اطلاعات و آگاهی‌رسانی‌ها باید انجام شود. همیشه تعادل برقرار کردن بین این دو سخت است. حتی در آژانس هم این مساله سخت بوده است. سال‌هاست که روی امنیت هسته‌ای در آژانس کار می‌کنند، اما وقتی خواستند استانداردهای امنیت را تدوین کنند با مخالفت‌های ذاتی از سوی کشورها رو به رو شدند، چون اصلا امنیت قابلیت شفاف‌سازی ندارد، در حالی که ایمنی ما را به شفاف‌سازی تشویق می‌کند.
راستخواه درباره برخی نگرانی‌ها از وجود راکتور تهران در پایتخت، با تاکید بر اینکه «هیچ راکتور تحقیقاتی تاکنون در دنیا در معرض بمباران نظامی قرار نگرفته و نباید هم قرار بگیرد» گفت: ولی از رژیم و کشوری که به هیچ قانون و قواعدی اهمیت نمی‌دهند، هیچ چیز بعید نیست، اما در راکتور تهران اتفاقی نیفتاده و ان‌شاءالله هیچ وقت اتفاقی نمی‌افتد.
وی درباره ضرورت تصمیم برای خاموشی راکتور تهران به دلیل نزدیکی‌اش به مناطق مسکونی تصریح کرد: ترکیه و پاکستان هم راکتورهای مشابه نزدیک به شهر دارند. در این‌باره مشکلی نیست. راکتورهای استخری ذاتا ایمن هستند، در عین حال که تاکید می‌کنم اساسا نباید تاسیسات هسته‌ای و راکتورها مورد هدف نظامی قرار گیرند. اگر در روند جنگ ۱۲ روزه به لحاظ امنیتی مسئولان تشخیص دادند که راکتور کار نکند، برای این است که نگرانی اضافی به کشور تحمیل نشود. به علاوه راکتور تهران به لحاظ ایمنی به‌روز رسانی شده و به لحاظ فنی مشکلی ندارد.
مردم و محیط زیست در معرض آسیب پرتویی قرار نداشتند
رئیس پیشین مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور افزود: بر اساس بیانیه‌هایی که از سوی مرکز نظام ایمنی کشور صادر شد، به نظر می‌آید نه در اصفهان، نه در اراک، نطنز یا فردو شرایط به گونه‌ای نبوده است که مردم و محیط زیست در معرض آسیب قرار گیرند. البته سایت‌ها آلوده شده‌اند و طبیعی است رفع آلودگی و پاکسازی خیلی کار طولانی و زمان‌بری برای سازمان انرژی اتمی ایجاد کرده است که قطعا به آن رسیدگی می‌کنند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
